Co nazywamy środkami ochrony indywidualnej?

Tylko w Polsce zgłoszono 66 606 wypadków przy pracy w 2022 roku. Niestety, 180 z nich okazały się śmiertelne. W jaki sposób można zmniejszyć tę niechlubną statystykę? Jednym z najprostszych i najłatwiejszych sposobów jest stosowanie środków ochrony indywidualnej. Czym one są i kiedy są one prawnie wymagane? Jakie obowiązki ciążą na pracownikach, a jakie na pracodawcy? Nie czekaj, aż zdarzy się wypadek. Sprawdź już teraz.

Co to są środki ochrony indywidualnej?

Na początek warto zastanowić się, co to są środki ochrony indywidualnej? Są nimi wszystkie urządzenia i wyposażenie (jak odzież), które zaprojektowane zostały z myślą o ochronie przed określonym zagrożeniem. Dlatego też mundur policyjny lub strój kelnera nie należy do środków ochrony indywidualnej, natomiast spodnie leśnika (z wszywkami antyprzecięciowymi) już zaliczane są do tej grupy.

Różnice między środkami ochrony osobistej a środkami ochrony pracy

W celu zapewnienia bezpieczeństwa pracowników wdraża się wiele zróżnicowanych środków. Dlatego też do środków ochrony indywidualnych zaliczamy środki ochrony osobistej oraz środki ochrony pracy. Pierwsza kategoria dotyczy wyposażenia noszonego bezpośrednio przez pracownika, jak odzież ochronna czy uprzęże do pracy na wysokości. Natomiast środki ochrony pracy obejmują rozwiązania zastosowane w miejscu pracy. Do tej grupy zaliczyć można osłony maszyn, wentylację czy oświetlenie sygnalizacyjne.

Rodzaje i kategorie środków ochrony indywidualnej

To, na ile grup dzielimy środki ochrony osobistej, zależy od zastosowanej kategorii podziału. Najbardziej popularny podział obejmuje:

• Środki ochrony kończyn jak obuwie ochronne czy rękawice.
  
• Hełmy i kaski, czyli środki ochrony głowy.
  
• Odzież ochronna taka jak fartuchy chroniące przed wysoką temperaturą lub promieniowaniem X.
  
• Środki ochrony twarzy i oczu, w tym różnego rodzaju okulary czy gogle, a także maski spawalnicze.
  
• Słuchawki i nauszniki – środki ochrony słuchu.
  
• Środki ochrony dróg oddechowych: maski i filtry.
  
• Środki ochrony przed wysoką lub niską temperaturą.
  
• Zabezpieczenia chroniące przed upadkiem z wysokości.

Jednak nie jest to jedyny możliwy do zastosowania podział. Równie popularne są kategorie, na jakie można podzielić środki ochrony indywidualnej.

• Kategoria I to środki ochrony przed minimalnymi zagrożeniami. Przykładem mogą być rękawice ogrodowe.
  
• Kategoria II obejmuje rozwiązania stosowane w przypadku poważniejszych zagrożeń zdrowia. Wymienić tu można między innymi okulary ochronne czy obuwie ze stalowymi podnoskami.
  
• Kategoria III to z kolei środki ochrony indywidualnej chroniące przed najgroźniejszymi zagrożeniami, mogącymi spowodować poważne uszkodzenie ciała lub śmierć. Dobrym przykładem tego typu wyposażenia są uprzęże do pracy na wysokości.

Niezależnie od sposobu podziału, warto stosować wszystkie środki ochrony indywidualnej, aby zminimalizować wszelkie zagrożenia w środowisku pracy.

Jak dobrać środki ochrony indywidualnej?

Decyzja, jakie środki ochrony indywidualnej BHP będą odpowiednie, podejmuje pracodawca. W tym celu powinien wspomóc się opinią specjalistów, a także konsultacjami z pracownikami lub ich przedstawicielami. Ponadto powinna zostać przeprowadzona analiza dotycząca rodzajów wykonywanej pracy w zakładzie oraz obecnych zagrożeń dla pracownika. Często stanowi ona część analizy ryzyka zawodowego dla poszczególnych stanowisk.

Kiedy stosujemy środki ochrony indywidualnej?

Zastosowanie środków ochrony indywidualnej jest ściśle powiązane z zagrożeniami w środowisku pracy. Choć dobór środków ochrony indywidualnej zależny jest od pracodawcy na bazie analizy ryzyka i zagrożeń w miejscu pracy, istnieją ogólne wytyczne, kiedy stosujemy środki ochrony indywidualnej. Są one konieczne zawsze w przypadku, gdy nie można usunąć zagrożeń lub wystarczająco ograniczyć ich za pomocą organizacji pracy, lub środkami ochrony zbiorowej.

Kto ustala rodzaje środków ochrony indywidualnej?

Jak już wspomnieliśmy o tym, jakie rodzaje środków ochrony indywidualnej są używane na danym stanowisku, decyduje pracodawca. Warto jednak wiedzieć, jakie wiążą się z tym obowiązki – zarówno po stronie pracodawcy, jak i pracowników.

Kto jest odpowiedzialny za dostarczanie środków ochrony?

Przede wszystkim to pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi środki ochrony indywidualnej i zbiorowej. Do niego też należą wszystkie urządzenia oraz akcesoria ochronne, w tym także odzież ochronna dla pracowników. Oznacza to, że pracodawca musi dbać o stan środków ochrony indywidualnej: prać je, konserwować, czyścić, naprawiać, odpylać czy odkażać. Częstą praktyką jest zabieranie swoich ubrań ochronnych przez pracowników i pranie ich we własnym zakresie. W takim przypadku pracodawca powinien zwracać koszty czyszczenia.

Jakie są obowiązki pracownika w zakresie korzystania ze środków ochrony?

Także pracownik ma obowiązki związane ze stosowaniem środków ochrony indywidualnej. Przede wszystkim musi je zawsze stosować zgodnie z ustalonymi przez pracodawcę zasadami, które zawierać powinna instrukcja stosowania środków ochrony indywidualnej. Powinien on też dbać o powierzone mu urządzenia i akcesoria. W razie ich zniszczenia z winy pracownika, musi zwrócić on koszty ich zakupu, pomniejszone o amortyzację. Pracownik powinien też informować o przełożonych o uszkodzeniu lub zniszczeniu środków ochrony.

Przepisy dotyczące środków ochrony indywidualnej

Aktualnie obowiązującym głównym aktem normatywnym w zakresie środków ochrony indywidualnej i zbiorowej jest Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady Ministrów nr 2016/425 z dnia 9 marca 2016 r. Jego celem było ujednolicenie przepisów w całej Unii Europejskiej oraz zwiększenie bezpieczeństwa użytkowników środków ochrony indywidualnej.

Jakie wymagania powinny spełniać środki ochrony indywidualnej?

Środki ochrony indywidualnej zaprojektowane są w taki sposób, by chronić przed określonym zagrożeniem. Dlatego też muszą one spełniać odpowiednie parametry i normy ISO. Są one wydawane dla różnych typów środków ochronnych. Spełnienie wszystkich wymagań potwierdzone powinno być wydaniem odpowiedniego certyfikatu. Istotny jest także znak CE na środkach ochrony indywidualnych, potwierdzający, że są dopuszczone do użytku na terenie Unii Europejskiej.

Jak długo można używać środków ochrony indywidualnej?

Stosowanie środków ochrony indywidualnej jest możliwe tylko w przypadku, gdy nie są one w żaden sposób uszkodzone lub zniszczone. Nowe rozporządzenie w sprawie środków ochrony indywidualnej wprowadziło ponadto maksymalny okres certyfikacji takich środków. Wynosi on obecnie 5 lat. Po tym czasie należy przeprowadzić ponowne badania certyfikujące lub zakupić nowe środki ochrony indywidualnej oraz zbiorowej.

Rozporządzenie UE i inne akty normujące w zakresie środków ochrony

Aktualnie obowiązujące rozporządzenie UE oraz normy ISO są podstawowymi aktami, które wskazują, jakie wymagania powinny spełniać środki ochrony indywidualnej. Jednak możliwe jest stosowanie także innych przepisów, także rozporządzeń wewnętrznych, o ile zastosowane w nich kryteria są ostrzejsze niż podstawowe przepisy (zapewniają wyższy poziom ochrony, niż parametry wskazane w normach).