W 2022 roku zgłoszono w Polsce aż 66606 wypadków przy pracy. 365 osób spośród poszkodowanych poniosło bardzo poważne obrażenia, a ilość wypadków śmiertelnych wyniosła 180. W niemal 80% uszkodzeniu uległy kończyny dolne lub górne. Wśród najczęstszych przyczyn był kontakt z nieruchomym lub ruchomym obiektem. Te dane jasno wskazują, jak istotne jest zapewnienie pracownikom odpowiedniej odzieży ochronnej.
Różnice między odzieżą ochronną a roboczą
Na początek jednak warto rozwiać istotny błąd. Określenie „odzież ochronna BHP” oraz „odzież robocza” są używane często zamiennie. Jednak nie oznaczają one tego samego. Aby w pełni odpowiedzieć na to pytanie, warto poznać dokładne definicje obu pojęć.
Definicja odzieży roboczej i ochronnej
Odzież robocza to odzież stosowana w środowisku pracy, gdy istnieje duże ryzyko zabrudzenia lub uszkodzenia odzieży wierzchniej. Innymi słowy, odzież robocza zastępuje ubranie pracownika w sytuacji, gdy ten może ją ubrudzić lub zniszczyć w czasie wykonywania swoich obowiązków. Użycie jednolitych strojów roboczych może być również związane z budową rozpoznawalności marki (np. pracownicy banków czy firm ubezpieczeniowych).
A czym jest odzież ochronna? Definicja mówi, że jest to odzież stosowana w środowisku pracy, która ma okryć lub zastąpić odzież osobistą. Ponadto została ona zaprojektowana w celu zapewnienia ochrony przed zagrożeniami. Oba warunki muszą zostać spełnione, zatem odzież robocza, która nie chroni przed konkretnymi, niebezpiecznymi substancjami lub zdarzeniami, nie jest odzieżą ochronną.
Zastosowania odzieży roboczej i ochronnej
Kiedy stosowana jest odzież ochronna? Przykłady takich sytuacji można spotkać w każdej gałęzi przemysłu. Najczęściej używana jest ona przez pracowników na halach oraz pracujących w terenie, a jej zadaniem jest ochrona przed uderzeniami i skaleczeniami (jak buty ochronne ze stalowym podnoskiem). Istnieje również odzież ochronna do spawania czy grube fartuchy dla laborantów, którzy mają kontakt z niebezpiecznymi substancjami.
Ubrania robocze są wykorzystywane jeszcze częściej. Spotkać je można w placówkach, które dbają o rozpoznawalność swojej marki, związanej także ze strojem pracowników. Stroje robocze wykorzystywane są również szeroko w gastronomii.
Rodzaje odzieży ochronnej i roboczej
Każdą odzież można podzielić zgodnie z częścią garderoby, jaką stanowią: rękawice ochronne lub robocze, spodnie, bluzy, buty czy kamizelki. Warto jednak zwrócić większą uwagę na podział odzieży ochronnej w zależności od czynnika, przed którym ma chronić. W tym kontekście wymienić można:
- Odzież ochronna dla spawaczy, chroniąca przed łukiem elektrycznym, oparzeniami oraz odpryskami.
- Uprzęże związane z pracą na wysokości.
- Izolacyjna odzież ochronna, stosowana wśród elektryków.
- Ubrania odblaskowe, chroniące pracowników drogowych, a także służby specjalne operujące na miejscu wypadku drogowego.
- Odzież ochronna przeciwchemiczna, wytrzymująca krótkie oddziaływanie z niebezpiecznymi substancjami żrącymi.
- Słuchawki ochronne zabezpieczające przed zbyt głośną pracą urządzeń.
- Odzież ochronna trudnopalna dla strażaków i osób pracujących w pobliżu ognia.
Ponadto kategorie odzieży ochronnej mogą dotyczyć także pór roku, jak odzież ochronna zimowa i letnia.
Oznaczenia odzieży ochronnej
Typy odzieży ochronnej można scharakteryzować też pod kątem obszarów ciała, które mają chronić.
- Odzież ochronna (symbol U).
- Środki ochrony kończyn dolnych (symbol N).
- Środki ochrony kończyn górnych (symbol R).
- Środki ochrony głowy (symbol G).
- Środki ochrony twarzy i oczu (symbol T).
- Środki ochrony słuchu (symbol S).
- Środki ochrony układu oddechowego (symbol D).
- Środki chroniące przed upadkiem z wysokości (symbol W).
- Środki izolujące cały organizm (symbol I).
Jak zatem dobrać odpowiednią odzież ochronną i roboczą do swojego stanowiska pracy? Za to odpowiada zawsze pracodawca!
Obowiązki pracodawcy w zakresie odzieży ochronnej i roboczej
Zgodnie z aktualnymi przepisami pracy, pracodawca ma obowiązek nieodpłatnie dostarczyć pracownikowi odzież roboczą, ochronną i środki ochrony indywidualnej, jeśli tego wymagają warunki pracy. Co istotne, decydujące są warunki, jakie panują w danym środowisku pracy, a nie na przykład nazwa stanowiska. Z tego powodu pracownicy na podobnych stanowiskach w różnych firmach mogą otrzymać inny zestaw odzieży.
Odzież ochronna obowiązkiem pracodawcy
Pracodawca ma obowiązek ustalić, jaka profesjonalna odzież robocza i ochronna jest potrzebna poszczególnym pracownikom. Najczęściej odbywa się to podczas dialogu z pracownikami lub ich przedstawicielem. Następnie ustalenia te są wpisywane do regulaminu pracy, który określa warunki przebywania w miejscu pracy, a także wyposażenie pracowników w narzędzia, materiały, odzież ochronną i roboczą oraz środki ochrony indywidualnej i higieny. Z reguły szczegóły przedstawione są jako tabela przydziału odzieży ochronnej dla każdego stanowiska.
Odzież i obuwie robocze, które zapewnia pracodawca
Ubrania robocze i ochronne przydzielane są bezpłatnie. Jednocześnie stanowią one cały czas własność pracodawcy. Oznacza to, że po rozwiązaniu stosunku pracy, wszystkie środki ochrony indywidualnej oraz przydzieloną odzież należy zwrócić przełożonemu. Także w sytuacji zniszczenia ubrania z winy pracownika konieczny jest zwrot kosztów poniesionych na zakup (po uwzględnieniu amortyzacji).
Obowiązki pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa pracowników
Do obowiązków pracodawcy, związanych z odzieżą ochronną i roboczą, należy także jej czyszczenie, a także konserwacja, naprawa, odpylanie czy odkażanie. Często jednak pracownicy piorą swoje ubrania robocze we własnym zakresie. W takim przypadku przysługuje im zwrot kosztów, jakie ponoszą.
Normy i certyfikaty odzieży roboczej i ochronnej
Odzież robocza nie wymaga certyfikacji, ponieważ jej podstawowym zadaniem jest ochrona przed zabrudzeniem lub zniszczeniem odzieży osobistej. Jednak specjalistyczna odzież ochronna dla pracowników musi spełniać określone normy i kryteria, aby skutecznie chroniła przed niebezpieczeństwami w środowisku pracy.
Materiały odzieży: co decyduje o ich właściwościach ochronnych?
Ubrania ochronne wykonywane są z materiałów naturalnych (bawełna), sztucznych (na bazie celulozy) oraz syntetyczne (poliester czy poliamid). Na ich bazie stworzono kilkadziesiąt popularnych materiałów o określonych właściwościach. Wśród nich znaleźć można takie jak:
- Ortalion na bazie poliestru. Cechuje się bardzo niską gramaturą oraz dużą wytrzymałością na uszkodzenia.
- Polar, miękka i ciepła dzianina poliestrowa.
- Stretch, czyli tkaniny rozciągliwe z dodatkiem lycry lub PBT.
- Sztruks, ciepła tkanina bawełniana odporna na przecięcia i rozdarcia, jednak podatna na przetarcia.
- Nylon balistyczny, wykorzystywany też przy produkcji kamizelek kuloodpornych. Jest bardzo odporny na uszkodzenia i przetarcia.
- Kevlar, materiał elastyczny, a także niezwykle wytrzymały.
Wybór odpowiedniego materiału zależny jest od środowiska pracy oraz przeprowadzonej analizy ryzyk zawodowych.
Certyfikacja normami EN ISO: co to oznacza dla odzieży ochronnej?
W Polsce obowiązuje aktualnie rozporządzenie UE nr 2016/425 z dnia 16 marca. Określa on szereg norm dla poszczególnych typów odzieży ochronnej oraz specjalistycznej. To właśnie tam zawarte są dokładne parametry, jakie spełniać musi odzież ochronna dla strażaków, spawaczy oraz innych stanowisk.
Wszystkie ubrania ochronne muszą posiadać też certyfikaty, potwierdzające spełnienie powyższych norm. W celu ich nadania, odzież poddaje się rygorystycznym badaniom laboratoryjnym, które następnie należy powtarzać w regularnych odstępach czasu.
Podsumowanie: odzież ochronna i robocza
W Polsce dochodzi wciąż do wielu wypadków przy pracy. Aby zapewnić pracownikom jak najlepszą ochronę, stosuje się odzież ochronną oraz środki ochrony indywidualnej zgodnie z tabelą przydziału odzieży ochronnej. Każdy taki ubiór musi spełnić normy odzieży ochronnej, potwierdzające ochronę przed niebezpieczeństwami w środowisku pracy.
Na wielu stanowiskach pracownik otrzymuje również odzież roboczą, która chroni ubranie osobiste przed zniszczeniem lub zabrudzeniem. W tym przypadku nie ma konieczności uzyskiwania certyfikatów.
Zarówno odzież robocza, jak i ochronna należy do pracodawcy, który powinien o nią dbać: czyścić, naprawiać i konserwować.
