Odpowiedni moment obrotowy ma kluczowe znaczenie dla prawidłowego montażu i działania łączonych śrubami elementów w różnorakich konstrukcjach czy mechanizmach. W takich przypadkach nie można zdawać się na własne wyczucie, ale konieczne jest użycie odpowiednich narzędzi z ograniczeniem maksymalnej siły dokręcania. Jednak jak ustawić prawidłową wartość Nm na kluczu dynamometrycznym? Oraz jak skalibrować klucz dynamometryczny? O tym przeczytasz w poniższym artykule
Czym jest i jak działa klucz dynamometryczny?
Aby odpowiednio ustawić klucz dynamometryczny, warto poznać jego zasadę działania. Tajemnica kryje się w niewielkiej sprężynie. Gdy klucz napotyka opór, sprężyna ta naciąga się aż do ustalonego momentu (wartości Nm na skali) – wtedy następuje zwolnienie blokady, która uniemożliwia dalsze dokręcanie śruby. Narzędzia te należą do kluczy grzechotek, co oznacza, że przenoszą moment obrotowy tylko w jedną stronę (dokręcanie śrub).
Wskazówkowe czy cyfrowe klucze dynamometryczne? Poznaj poszczególne rodzaje
Wśród popularnych rozwiązań można wymienić w szczególności:
- Klucze dynamometryczne wskazówkowe. Klasyczne rozwiązanie wyposażone w prostą wskazówkę i wyskalowaną podziałkę. W ten sposób można kontrolować odpowiedni moment dokręcania śrub w czasie pracy. Część modeli wyposażona jest dodatkowo w zapadkę blokującą, która uniemożliwia dokręcanie z większym momentem.
- Klucze dynamometryczne mechaniczne. Narzędzie posiada mechanizm zapadkowy, dlatego też użytkowanie klucza dynamometrycznego mechanicznego często kojarzone jest z charakterystycznym kliknięciem, które oznacza osiągnięcie zadanego momentu obrotowego.
- Klucze dynamometryczne elektroniczne. Posiadają ekran LCD ze wskazaniem aktualnego momentu obrotowego. Elektroniczne klucze posiadają pamięć nastaw, co znacząco przyspiesza pracę, szczególnie w warsztatach samochodowych.
- Klucze dynamometryczne łamane, posiadające dodatkowy zawias. Przy osiągnięciu zadanego momentu obrotowego, klucz łamie się, uniemożliwiając dalszą pracę. Po jego zdjęciu, powraca on do standardowej pozycji, umożliwiając dalszą pracę.
Niezależnie, czy będą to klucze z klikiem, czy profesjonalne klucze dynamometryczne ze skalą, ważne jest odpowiednie ustawienie klucza. Jak go używać prawidłowo?
Jak używać klucza dynamometrycznego?
Klucz dynamometryczny to delikatne narzędzie precyzyjne. Dlatego też wiedza, po co i jak go używać ma ogromne znaczenie. Klucz przydatny jest przy dociąganiu śrub przy montażu wielu elementów mechanicznych, szczególnie w motoryzacji czy w rowerach. Różne rodzaje kluczy posiadają inny zakres momentu obrotowego, dlatego też trzeba je dopasować do danego zastosowania. Ważne jest też odpowiednie przechowywanie kluczy dynamometrycznych, jak również regularna kalibracja narzędzi. Odpowiednie ustawienie klucza pozwala uzyskać właściwy moment dokręcenia i wskaże poprawną wartość pomiaru momentu.
Co oznacza Nm na kluczu dynamometrycznym i jak ważny jest moment?
Bardzo istotny jest zakres pomiarowy klucza. Oznaczony jest on skalą wyrażoną w Nm. Wyraża ona wartości momentów dokręcania i oznacza niutonometry. Inaczej mówiąc jest to iloczyn siły (mierzonej w niutonach) oraz ramienia, z jaką ona działa (w metrach). Z definicji jedna jednostka momentu obrotowego oznacza siłę 1 N działającą na ramieniu (długości klucza) 1 m. Zakres momentu obrotowego zależny jest od zastosowanego mechanizmu, czyli od rodzaju klucza.
Dlaczego powinno się używać kluczy dynamometrycznych?
Instrukcja obsługi wielu podzespołów wskazuje na konieczność zastosowania klucza dynamometrycznego. Dlaczego jest to tak ważne? Czasami istnieje ryzyko uszkodzenia połączenia przy zbyt mocnym dociągnięciu śruby. W innym przypadku może dojść do naruszenia struktury śruby. W takim przypadku zerwanie połączenia może nastąpić w każdym momencie (np. w czasie eksploatacji maszyny). Dokręcanie śrub kół także powinno odbywać się z odpowiednim momentem, aby koło nie odkręciło się w czasie jazdy. Precyzyjne przykręcanie śrub daje gwarancję prawidłowego działania danego podzespołu.
Jak ustawić klucz dynamometryczny do kół?
Siła przykręcania kół samochodowych mieści się w przedziale 110-140 Nm. Taka wartość momentu obrotowego zabezpiecza koło przed odkręceniem się. Dokręcanie śrub kół powinno odbywać się zgodnie z instrukcją obsługi pojazdu, ponieważ w pewnych przypadkach zalecana nastawa może znajdować się poza podanym wcześniej zakresem. Warto pamiętać również, że klucze dynamometryczne rowerowe operują znacznie mniejszym momentem.
Jaki klucz dynamometryczny będzie pasował do silnika?
Klucz niezbędny jest także przy składaniu bloku silnika. W tym celu wykorzystywane jest profesjonalne narzędzie, którego wartość pomiaru momentu dostosowana jest do tego właśnie zadania. Przy składaniu bloku ważny jest moment, ale równie istotne jest odpowiednia kolejność dociągania poszczególnych śrub. Ustawienie klucza dynamometrycznego różni się na poszczególnych etapach składania silnika. Często koniecznie trzeba też skalibrować klucz dynamometryczny przed rozpoczęciem pracy. Odpowiedni moment obrotowy zapewnia szczelność całej konstrukcji i bezawaryjne działanie.
Warto pamiętać, że silnik nie jest jedynym podzespołem w pojazdach. Połączenia śrubowe występują na przykład w układzie jezdnym, a także w wielu innych konstrukcjach, także tych niezwiązanych z samochodami.
Czy można odkręcać śruby kluczem dynamometrycznym?
Klucze momentowe służą do dociągania śrub. Jeśli chodzi o odkręcanie – tego nie rób, ponieważ może doprowadzić to do uszkodzenia mechanizmu. Taka awaria klucza dynamometrycznego wyklucza możliwość jego dalszego użytkowania. Wskazywane wartości momentów dokręcania śrub mogą być przekłamane. W większości przypadków nie ma możliwości skalibrować klucz dynamometryczny.
Klucz dynamometryczny: dobierz siłę do zastosowania!
Prawidłowe używanie klucza elektronicznego zaczyna się już od dobrania jego mocy. To, jaki klucz potrzebny będzie do danego zadania, zależy od wykonywanej pracy. Dlatego dostępne są różne rodzaje kluczy dynamometrycznych. Jak dobrać je prawidłowo?
- Dokręcanie kół samochodowych i motocyklowych wymaga dość dużej siły. Dlatego w tym przypadku warto wybrać klucz dynamometryczny z zakresem od 40 do 200 Nm.
- Do skręcenia bloku silnika wykorzystuje się klucze z zakresem do 25 lub 30 Nm.
- Mniejsze podzespoły, jak świece silnikowe, posiadają delikatniejsze połączenia śrubowe. Najlepszy będzie klucz dynamometryczny o zakresie do 25 Nm.
- Natomiast klucz dynamometryczny do zaworków posiada zakres jedynie do 0,45 Nm.
Zakres pomiarowy klucza powinien być większy, niż zalecana nastawa, co najmniej o kilkanaście procent. Precyzyjne przykręcanie nie jest bowiem możliwe w granicach skali, gdzie mechanizm może wykazywać pewne przekłamania. Profesjonalne klucze momentowe dostosowane są do poszczególnych zadań w taki sposób, by zalecane nastawy mieściły się w pobliżu środka skali, zapewniają najlepszą dokładność nastaw.
Jaki klucz dynamometryczny sprawdzi się w wyposażeniu garażu?
W przydomowym garażu najlepiej sprawdzają się cyfrowe klucze dynamometryczne, zapewniające właściwy moment dokręcenia. Ustawienie momentu obrotowego odbywa się z pomocą klawiszy i opcji widocznych na ekranie, co ułatwia użycie klucza dynamometrycznego osobom, które potrzebują ich sporadycznie. Pamięć nastaw ułatwia też ponowne ustawienie urządzenia przy powtarzalnych pracach. W przypadku profesjonalnych operatorów zaleca się różne rodzaje kluczy dokręcających w zależności od wykonywanego zadania, jak klucz dynamometryczny do silników. Jednak w przydomowym garażu często wystarczy model uniwersalny o szerokim zakresie nastawy.
Jak skalibrować klucz dynamometryczny?
Czym jest i jak działa kalibracja narzędzi? Jest to sprawdzenie, czy siła przykręcania zgadza się z odczytem. Użytkowanie klucza dynamometrycznego opiera się o odpowiedni moment dokręcania – dlatego błąd pomiaru nie może być zbyt duży. Jak skalibrować klucz dynamometryczny? Najprostszym sposobem kalibracji jest oddanie klucza do serwisu. Alternatywą jest zakup urządzenia do kalibrowania. Jest to dobre rozwiązanie w przypadku warsztatów, w których często korzysta się z kluczy dynamometrycznych. Kalibracji powinno się dokonywać przynajmniej raz w roku lub po 5 tysiącach użyciach.
