Wykonując połączenia śrubowe, często trzeba się opierać na własnym doświadczeniu przy dokręcaniu śrub. Zbyt mały moment obrotowy spowoduje odkręcenie się nakrętki. Z kolei po przyłożeniu za dużej siły, śruba się ukręci w czasie dokręcania lub pod obciążeniem w czasie eksploatacji. W takich sytuacjach dobrze mieć pod ręką klucz dynamometryczny. Pozwoli on na dokręcanie śrub ściśle określoną siłą, ustawioną na narzędziu. Jak działa taki przyrząd? Jakiego rodzaju klucz dynamometryczny warto kupić? I jak się nim prawidłowo posługiwać? Na te pytania odpowiadamy w niniejszym artykule.
Co to jest klucz dynamometryczny?
Narzędzie służące do odkręcania i przykręcania śrub oraz nakrętek ze ściśle określoną siłą nosi nazwę klucza dynamometrycznego. Pozwala on na wybór momentu obrotowego zgodnie ze wskazaniami producenta. Najczęściej używany jest do dokręcania kół samochodowych w taki sposób, by połączenie nie poluzowało się w czasie jazdy, a jednocześnie by zabezpieczyć nakrętki oraz śruby przed zerwaniem. Jego użycie wskazane jest także w przypadku elementów pracujących pod zmiennym obciążeniem. Klucz dynamometryczny stosowany jest także w precyzyjnych połączeniach aluminium ze stalą lub innym elementem aluminiowym.
Jak działa klucz dynamometryczny?
Ogólna zasada działania klucza polega na ograniczaniu maksymalnego momentu obrotowego, z jakim jest dokręcana śruba. W zależności od modelu narzędzie zostaje wtedy odłączone, uniemożliwiając dalsze dokręcanie, lub wysyła sygnał dźwiękowy o przekroczeniu nastawionego ograniczenia. Wiele zależy zatem od tego, jaki używamy klucz dynamometryczny. Budowa wewnętrzna jest jednak dość podobna. Opiera się na sprężynie, której naprężenie jest regulowane przez użytkownika. W modelach elektronicznych występuje także czujnik tensorowy, odczytujący aktualny moment obrotowy. Po przekroczeniu nastawy mechanizm blokuje zębatkę lub ją odłącza.
Czy klucz dynamometryczny działa w obie strony? Pod tym względem narzędzie to przypomina klucz grzechotkę. Zębatki przenoszą moment obrotowy tylko w jedną stronę w danym ustawieniu. Z łatwością można jednak zmienić kierunek działania przyrządu przez jego obrót lub przekręcenie przełącznika.
Rodzaje kluczy dynamometrycznych
To, jak działa klucz dynamometryczny, jest w pewnym stopniu zależne od jego typu. Wśród najpopularniejszych rozwiązań spotkać można:
- Najbardziej klasycznym rozwiązaniem jest dynamometryczny klucz wskazówkowy. Posiadają one wskaźnik oporu, jaki stawia śruba w czasie dokręcania. Dokładność odczytu wynosi w tym przypadku do 4%. W niektórych modelach zastosowano system blokady po przekroczeniu nastawy. Jest to prosty siłomierz, który zwiększa kontrolę nad momentem, z jakim dokręcana jest śruba lub nakrętka.
- Mechaniczny klucz dynamometryczny do kół. Nazywany jest także kluczem klikowym. Obecna wewnątrz sprężyna wygina się pod obciążeniem, a po przekroczeniu nastawionej siły zwalnia zapadkę, blokującą narzędzie. W tym momencie rozlega się charakterystyczne kliknięcie, sygnalizujące, że śruba jest już odpowiednio dokręcona. Poszczególne modele umożliwiają nastawienie momentu od 20 do 200 Nm.
- Klucz dynamometryczny łamany wyposażony jest w specjalny zawias, który jest zwolniony, gdy moment przekroczy nastawę na urządzeniu. Wtedy narzędzie łamie się pod kątem 20 stopni, uniemożliwiając dalsze dokręcanie. Po zdjęciu klucza wraca on do początkowej pozycji i jest gotowy do kolejnego użycia.
- Nowoczesny, dobry klucz dynamometryczny elektroniczny wyposażony jest w ekran LCD, wskazujący na aktualnie używaną siłę. Dokładność pomiaru może wynosić od 0,5% do 4%. Po przekroczeniu nastawionej wartości rozlega się sygnał dźwiękowy, a zapadki odcinają możliwość dalszego dokręcania. Dodatkową, przydatną funkcją jest pamięć kilku podstawowych ustawień.
Jaki klucz dynamometryczny do silnika, a jaki wybrać do mocowania kół samochodowych? Każdy z wymienionych typów sprawdzi się równie dobrze w każdym zadaniu. Jednak istnieją też specjalistyczne modele o wąskim zakresie zastosowań. Klucz dynamometryczny do zaworków o maksymalnym momencie do 0,45 Nm chroni zaworki metalowe oraz gumowe przed uszkodzeniem w czasie wkręcania.
Jak używać klucza dynamometrycznego?
Wiesz już, co to jest klucz dynamometryczny, jak działa i jakie jego rodzaje można spotkać. Jak jednak zastosować wiedzę w praktyce? Na początek musisz wybrać właściwy rozmiar narzędzia. Klucz dynamometryczny 1/4” posiada kwadrat wielkości 1/4 cala. Jest to element łączący urządzenie z wymiennymi nasadkami o różnych wielkościach, które należy dopasować do rozmiaru śruby. Spotkać można trzy najpopularniejsze rozmiary mocowania: 1/4 cala sprawdzi się w pracach precyzyjnych z wielkością nasadek do 13 włącznie. Kwadrat 3/8 cala stosowany jest do standardowych prac przy samochodzie. Do najcięższych prac należy wybrać klucz 1/2 cala lub calowy.
Następnie koniecznie trzeba wybrać odpowiedni kierunek obrotu grzechotki oraz maksymalny moment dokręcania. W końcu można przystąpić do pracy. O tym, jak używać klucz dynamometryczny, pisaliśmy już w innym naszym artykule.
Jaki klucz dynamometryczny wybrać?
Przed zakupem, warto zastanowić się, do czego służy klucz dynamometryczny? Najczęściej kojarzony jest on z dokręcaniem kół samochodowych, jednak jest też używany zawsze przy skręcaniu bloku silnika. Aby prawidłowo przeprowadzić taki proces, konieczne jest kilkukrotne dokręcanie śrub z określonym momentem. Najmniejszy błąd może skutkować uszkodzeniem uszczelki. Dlatego też klucz dynamometryczny jest w tym przypadku niezastąpionym narzędziem pracy. Z drugiej strony przydaje się on także w przydomowym warsztacie, jeśli chcesz uniknąć ryzyka zerwania dokręcanych połączeń śrubowych. Przydatny jest także przy naprawie roweru czy innych domowych sprzętów.
Jaki klucz dynamometryczny zatem warto wybrać? Warto stawiać na wytrzymałe modele ze stali chromowo-molibdenowej, wykonane przez renomowanych producentów. Charakteryzują się one wysoką wytrzymałością i twardością, a jednocześnie są odporne na korozję ze względu na dużą domieszkę chromu. Przed zakupem koniecznie sprawdź zakres momentu obrotowego, jaki jest oferowany przez dany klucz dynamometryczny. Profesjonalny sprzęt oferuje często mniejszy zakres przy większej dokładności mierzonej siły. Swoją poradą służą też nasi pracownicy, posiadający duże doświadczenie w użytkowaniu tego typu narzędzi. Chętnie podpowiedzą oni, jakie rozwiązanie okaże się najlepsze w Twoim przypadku.
