Jednym z wielu narzędzi niezbędnych w warsztacie jest klucz dynamometryczny umożliwiający dokręcanie śrub i nakrętek ze ściśle określoną siłą. Nie każdy jednak wie, jak właściwie kalibrować,użytkować i konserwować klucz.
Dokonując zakupów w pośpiechu czy chociażby przez Internet, nie zawsze mamy czas i możliwość uzyskania u sprzedawcy wszystkich odpowiedzi na nasze pytania. Brak odpowiedniej wiedzy na temat tak specyficznych kluczy, jakimi są klucze dynamometryczne może skutkować ich uszkodzeniem lub nawet całkowitym zniszczeniem. Podczas dokręcania połączeń śrubowych kierujemy się własnym doświadczeniem i wyczuciem, co często prowadzi do zbyt mocnego dokręcenia i uszkodzenia śruby. Warto zapoznać się z kilkoma regułami dotyczącymi stosowania, konserwacji i kalibracji kluczy dynamometrycznych.
Certyfikat kalibracji
Dokonując zakupu klucza dynamometrycznego powinniśmy zwrócić szczególna uwagę na certyfikat kalibracji lub ewentualnie świadectwo zgodności z normą ISO 6789 (najnowsza wersja z 2017 roku). Wystawienie certyfikatu lub świadectwa zgodności jest obowiązkiem każdego producenta kluczy dynamometrycznych. Możemy również wnioskować o dostarczenie świadectwa wzorcowania z laboratorium akredytowanego, czyli akredytację Polskiego Centrum Akredytacji (PCA). Dodatkowe wzorcowanie z PCA wymaga zawsze dodatkowych nakładów finansowych dla producenta, niemniej jednak daje użytkownikom zapewnienie, że produkt spełnia wszystkie wymagania wynikające z normy i możemy go bezpiecznie stosować. Nie należy kupować klucza dynamometrycznego, który nie posiada żadnego certyfikatu, świadectwa zgodności z normą i kalibracji.
Zakres pomiarowy klucza
Obowiązująca norma ISO ściśle określa kalibrację kluczy mechanicznych w zakresie od 20 do 100%. I tak: klucz do 100 Nm powinien rozpoczynać pomiar nie niżej niż od 20 Nm, klucz do 400 Nm nie niżej niż od 80 Nm, a do 1000 Nm powinien rozpoczynać pomiar nie niżej niż od 200 Nm itd. Klucze elektroniczne powinny natomiast być skalibrowane w zakresie od 10 do 100%, czyli przykładowo 10-100 Nm, 40-400 Nm, 100-1000 Nm itd. Zakres pomiarowy klucza dynamometrycznego powinien być zawsze zgodny z wytycznymi normy. Należy zawsze zwracać uwagę na to czy producent przestrzega wyznaczonych norm.
Luzowanie mechanizmu klucza dynamometrycznego mechanicznego
Po zakończeniu użytkowania klucza dynamometrycznego w wersji mechanicznej należy zawsze luzować jego mechanizm. Nie wykonanie tej czynności po każdorazowym użyciu klucza jest jedną z najczęstszych przyczyn prowadzących do uszkodzenia narzędzia. Usterce ulega sprężyna mechanizmu, co prowadzi do utraty dokładności klucza. Nie powinniśmy nigdy pozostawiać klucza z nastawioną wartością momentu, ponieważ wielokrotne powtarzanie procesu prowadzi do braku możliwości skorygowania występującego błędu pomiarowego podczas procesu kalibracji.
Luzowanie połączeń za pomocą klucza dynamometrycznego
Jednym z najczęściej popełnianych błędów jest stosowanie kluczy dynamometrycznych nie tylko do dokręcania połączeń, lecz także do ich luzowania. W przypadku, gdy klucz działa również w lewą stronę, to przy luzowaniu połączenia należy ustawić na kluczu maksymalną wartość momentu. Nie należy zadawać większej siły momentu na klucz, jeżeli zluzowanie nie jest możliwe po uzyskaniu maksymalnej wartości momentu. Nadmierne stosowanie kluczy dynamometrycznych do odkręcania połączeń skutkuje nieodwracalną usterką mechanizmu. W celu uniknięcia poważnego uszkodzenia narzędzia, należy zawsze pamiętać o prawidłowym użytkowaniu klucza dynamometrycznego.
Regularna kalibracja
Ważnym aspektem jest regularność w wykonywaniu kalibracji klucza dynamometrycznego. Czynność ta powinna być wykonywana średnio co 12 miesięcy. W przypadku kluczy elektronicznych istnieje możliwość zapisu przypomnienia po wykonaniu 5000 cykli. W tym przypadku należy już podczas zakupu klucza zapytać o program do komunikacji z kluczem oraz hasło serwisowe. Podczas wykrycia błędu pomiaru czy odchylenia od zakładanej normy, bez programu i hasła nie wykonamy regulacji elektronicznego klucza dynamometrycznego. Klucze zarówno w wersji mechanicznej jak i elektronicznej powinny być kalibrowane regularnie. Działanie to służy długotrwałej i bezbłędnej pracy narzędzia, bez ryzyka szybkiego uszkodzenia.
Podsumowując należy dodać jeszcze, iż niemal najważniejszą kwestią jest indywidualny numer rejestracyjny klucza. Kupując klucz powinniśmy sprawdzić czy numer ten znajduje się na narzędziu, z reguły jest on wytłoczony w widocznym miejscu. Jest to numer unikatowy i daje nam gwarancję otrzymanego certyfikatu kalibracji do tego konkretnego produktu. Ten sam numer rejestracyjny powinien również znajdować się na dołączonym do klucza certyfikacie. Pamiętajmy o sprawdzeniu zgodności numeru na kluczu dynamometrycznym i świadectwie kalibracji.
